www.nowystaw.fora.pl

GrosseWerder

Tekst autorstwa Klausa Dirschauera uzupełniany wspomnieniami Ericha Zielke i Christela Zielke i zdjęcia pochodzą z Neuteich - Brief 12/1996. Umieszczony za zgodą Pana Adolfa Schütza - Haimatbund der Neuteicher.

Firma w Neuteich:
Pan Hermann Eggeling, Landmaschinenfabrik / Fabryka maszyn rolniczych

W dniu 23 marca 95, Pani Eva Eichholtz, z domu Eggeling wysłała mi zdjęcie słynnej firmy Eggeling, Neuteich. Zachęciła do opowiedzenia o tej firmie w Neuteich – Brief. Telefonowałem i korespondowałem z członkami rodziny Eggeling i ludźmi którzy pracowali tam lub mogli nam coś powiedzieć na jej temat.
Dziękuję bardzo serdecznie wszystkim, którzy przyczynili się do zgromadzenia materiału. Przyczynili się oni do zachowania kawałka historii Neuteich, ocalenia przed zapomnieniem.

Heinrich Lettau zaliczył tę firmę do przemysłu w Neuteich "Landw. Maschinen, H. Eggeling" / maszyny rolnicze H. Eggeling, w gdańskiej książce telefonicznej z 1942 roku widnieje wpis: "Eggeling H., Komm. - Ges. Maschinenfabrik u. Autoreparatur mit Nebenanschluß Wohnung" Fernprechnummer: 24 / "Eggeling H., Fabryka maszyn i renowacji, obok mieszkanie" Numer: 24.
Lokalizacja firmy i własności prywatnej - po północnej stronie drogi Dirschau między cmentarzem katolickim i drogą, która doprowadziła do cmentarza żydowskiego. Od półnicy teren był ograniczony przez polną drogą Neuteichsdorf.

Dzięki szczęśliwym okolicznościom i wspomnieniom udało się wykonać dwa plany sytuacyjne firmy Eggeling. Pierwszym z nich jest dużym pomniejszeniem pierwotnego planu będącego w formacie około A1 (który dzięki uprzejmości Michaela Eggelinga jak kopia został oddany do dyspozycji). Musi on pochodzić z okresu przed 1920 r., ponieważ widnieje na nim napis "Neuteich / Prusy Zachodnie". Patrz rys 6. Drugi, jak już było powiedziane, został narysowany z pamięci Ericha Zielke (nie w skali). Patrz rys 7. Informacje które posłużyły do opracowania planu pochodzą z jego 3,5 rocznego stażu, który zakończył się egzaminem czeladniczym - 12.10.1941.

Poniżej prezentujemy rodzinę Eggeling:
Założyciel:
Eggeling Herman. Mieszkał w domu przy drodze Dirschau Nr 188
Dom nadal stoi (1996). Dzisiaj mieszka w nim Hildegarda Dombrowska, (w 1945 roku przybyła do Barendt, a później do Neuteich).
Najbliżsi szefa firmy
Eggeling ożenił się z Panią Selma Gebhard, wcześniej Eggeling, z domu Beck, (wdowa wyszła później za mąż, za jednego z dyrektorów firmy Lothara Gebhardta,)
Dzieci:
1) Herta Eggeling, jej mąż to Hans Neumann (księgowy w firmie Eggeling)
2) Eva Eggeling jej mąż to Helmuth Eichholtz
3) Hermann Eggeling, żonaty z Ursula Eggeling, z domu Paul

Poniżej znajduje się zdjęcie rodziny i personelu firmy z 1928/29 (zdjęcie 1) i opis zrobiony przez Ericha Zielke, samochód ( numer rejestracyjny 1 - 10):
Zdjęcie grupowe zostało zrobione przed warsztatem pojazdów mechanicznych (patrz plan E. Zielke nr 11)
1) Mistrz Dodenhöft
2) Selma Eggeling, później około 1940 roku - Gebhardt
3) Lothar Gedhardt, Dyrektor Zarządzający, później mąż Selma Eggeling
4) Eva Eggeling po mężu Eichholtz
5) Eggeling Herman
6)?
7) Johannes Schmidt, później Mistrz
8 ) Willi Feistner, czeladnik z własnym motocyklem, który złożył w firmie. Podobnie jak 2 inne motocykle.
9) mały samochód, wykorzystywany jedynie do celów specjalnych
10) samochód firmowy
11) 12) 18 ) zobacz na planie

[link widoczny dla zalogowanych]

Na zdjęciu widoczne jest "koło zamachowe" z lokomobili parowej. Maszyny naprawiane w firmie Eggeling były poddawane kontroli technicznej w Kesselüberwachungsverein in Danzig - TÜV. Maszyna ta była wykorzystywana w dużych gospodarstwach jako siła napędowa do młóckarni, kruszarni, sieczkarni itd. Energia elektryczna praktycznie nie było w gospodarstwach rolnych, poza światłem. Inżynier, maszynista czy tez operator maszyny był równocześnie jaj mechanikiem, który w zimie dokonywał wszystkich niezbędnych napraw.

Poniższe zdjęcie 2 prezentuje lokomobile w akcji , przy śrutowaniu ziarna prze stodołą w farmie F. Schroedter, Eichwalde / Dębina. Załoga: pierwszy mechanik dziadek Ericha Zielke - Jacob Wisotzki, Eichwalde. Widać również węglarkę i źródło wody.

[link widoczny dla zalogowanych]
Wyciągnięty lokomobil parowy w Schroedter, Eichwalde, pierwszy mechanik: Wisotzki Jacob, Eichwalde

Zdjęcia 3 i 4: Walec parowy z firmy budownictwa drogowego i podziemnego Dockendorf, Neuteich. Ten typ maszyny to walec parowy. Został odnowiony przez fachowca Ericha Zielke. Jest w pełni gotowa do użytku. Maszyna znajduje się w Flensburgu i służy do celów poglądowych.

[link widoczny dla zalogowanych]
Zdjęcie 3 i 4: Walec parowy do budowy dróg z firmy Dockendorf, Neuteich.

W firmie Eggeling zostały wykonane systemy filtrowania wody. Wódy podziemne na Żuławach były bardzo bogate w żelazo, a wodociągi były tylko w Neuteich.
Firma Eggeling zajmowała się budową i remontem maszyn rolniczych jak i produkcją części. Sprzedaż nowych maszyn była bardzo duża. Do klientów firmy należeli: rolnictwo na Wielkich Żuławach, browar i słodownia, miasto Neuteich z gazownią i wodociągami, cegielnia, drukowania Pech i Richert , jak również wiele mleczarni i serowni.
W firmie Eggelig wykonywano naprawy ciągników, pojazdów szynowych, maszyn i urządzeń kolei, jak i naprawy motoryzacyjne. W okresie wojny naprawiano tu również pojazdy sił zbrojnych stacjonujących na Żuławach.
Materiały przyjeżdżały pociągiem z Gdańska i ze spółki Wittke, Neuteich. Wszystko było transportowane na wózkach przez 2 uczniów, młodszy przy dyszlu, starszy z boku z jedną ręką na wózku ze spojrzeniem w kierunku ładnych dziewcząt.
Pracownicy pochodzili z Wielkich Żuław i Neutech. Starszych kolegów ubywało wraz z wybuchem wojny, coraz więcej było młodych czeladników i uczniów.
Środkami transportu stały się rowery. Pracownicy firmy z narzędziami jeździli brukowanymi drogami przez wsie do klientów. Przy większych naprawach pracowników odbierali klienci furmankami. Pracowników było coraz mniej z powodu wojny.
Erich Zielke przypomina sobie:
Mistrza Dodenhöft i Mistrza Schmidt.
Czeladników: Serjukow, Gogiello, Willi Feistner, Walter Toews, Walter Milbrodt, Albert Krause, Helmuth Hooge, Gerhardt Ruthner.

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]
Praktykanci na zdjęciu 5:
"Uczniowie na przerwie w wiosennym słońcu" od lewej do prawej:
1) Walter Baumgart, Eichwalde
2)?
3) Hans Grabowski, Mierau
4) Horst Godau, Palschau
5), Gerhard Schreiber, Pordenau
6)?
7), Toews, Neuteichsdorf
8 ) stoi: majster Schmidt
9) siedzi: Zielke Erich, Neuteich
10) Herbert Gerowski (Negus - przezwisko), Neuteich

[link widoczny dla zalogowanych]
Rysunek 6: Oryginalny plan firmy Eggeling, Neuteich sprzed 1920 roku

[link widoczny dla zalogowanych]
Rysunek 7: Firma Eggeling, Neuteich z pamięci Ericha Zielke.

Wyjaśnienie do planu poglądowego Erich Zielke (Rys. 7):
1) biuro
2) mieszkanie czeladnika
3) magazyn części zamiennych (stoi do dziś (1996), teraz służy jako skład materiału budowlanego (patrz zdjęcie 8 )
4) hala maszynowa ze stajnią
5) hala samochodowa
6) hala maszynowa
7) garaże
8 ) odlewnia
9) mieszkanie czeladników (stoi do dziś (1996) dzisiaj mieszka tutaj córka Hildegardy Dombrowskiej)
10) oleje i smary (przed budynkiem 10 i 11 zostało zrobione zdjęcie nr 1 z 1928/29 roku)
11) warsztaty samochodów
12) kowal
13) pomieszczenie wystawowe
14) mieszkanie właściciela firmy (dzisiaj mieszka tutaj (1996) Hildegarda Dombrowska)
15) maszynownia - ślusarnia
16) podnośnik
17) ogród
18 ) duże drzewo (widoczne na zdjęciu nr 1)
19) miejsce wykonania zdjęcia nr 5
20) miejsce wykonania zdjęcia grupowego nr 1z 1928/29
Erich Zielke

Uzupełnienie o własne przeżycia i cenne spostrzeżenia Christel Zielke.
"Przyszedłem do spółki H. Eggeling KG (fabryka maszyn) w okresie wojny 1942 – 1945 po obozie w Lötzin, Prus Wschodnie, jako uczeń zawodu.”
W tym okresie było zatrudnionych około 5 czeladników, 6 uczniów i stary mistrz Dodenhöft. Mistrz Dodenhöft odszedł na emerytre, a mistrzem został Joh. Schmitt. Naszym szefem był Hermann Eggeling, syn Pani Selma Gebhardt (wcześniej Eggeling). W biurze pracowała Pani Adrian jako księgowa.
Przyjęto Wernera Kroppa i mnie. Werner Kropp został powołany w ostatnim roku do wojska. W warsztacie pracował także Rosjanin z pierwszej wojny światowej (Sierdiukow).
H. John Dollmanski był administratorem w magazynie części zamiennych. W biurze był kwadratowy telefon z wysokimi widełkami bez krążka. Rozmowy łączyło się przez dużą drewniana skrzynie z otworami (jak centrala telefoniczna). Trzeba było zawsze najpierw poprosić biuro, a następnie podać numer telefonu –nr 24.
Między 12-stą, a 14-stą miałem przerwę obiadową. Pojechałem na rowerze do cegielni do rodziców na obiad. Latem podczas przerwy przyjeżdżało do cegielni dużo pływaków, w niedzielę bardzo dużo mieszkańców Neuteich przychodziło popływać. W zimie było dużo łyżwiarzy i saneczkarzy.
Po pływaniu powrót do pracy, po drodze na Elbingerstraße w sklepie u rzeźnika Klingenberga, pracowała moja przyjaciółka Schalinski. Zamieniliśmy kilka słów, a potem już tylko skinienie w pośpiechu. W warsztacie był mój kolega szkolny Fritz Wittke, przynosił małe części zamienne, które potem liczył w biurze, zapytał mnie czy powinien załatwić bilety do kina na ten drogi film, bo wieczorem nie będzie już żadnych biletów. W biurze byłem w styczniu 1945 roku, wszystkie pomieszczenia były zapełnione przez uchodźców, tej samej nocy otrzymaliśmy rozkaz do ucieczki. Nasz szef został powołany do Volkssturm / narodowe pospolite ruszenie.

To był koniec firmy Eggeling, pojechaliśmy w nieznane ...

Mało współpracowników było w firmie Eggeling w okresie kiedy odbywałem tam swoją praktykę, ponieważ większość została powołana do wojska.
PS. Firma Eggeling została przeniesiona - Fa. Lanz, Köln – Deutz / firma Lanz, Kolonia – Niemcy.
Zielke Christel.

[link widoczny dla zalogowanych]
Zdjęcie 8 Dzisiaj (1996) to numer budynku 3 i 4, skład budowlany.

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]
Wikimapia

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]
Budynek na planie oznaczony cyframi 13, 14, 15 (2009 rok)

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]
Budynek na planie oznaczony cyframi 3, 4, 5 (2009 rok)

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]
Budynek na planie oznaczony cyframi 7, 8, 9 (2009 rok)